Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο που χαρακτηρίζεται από παρουσία ενδομητρικού ιστού εκτός της ενδομητρικής κοιλότητας και συνήθως επηρεάζει γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας (1). Τα κύρια συμπτώματα που συνδέονται με την ενδομητρίωση (Εικόνα 1) είναι χρόνιο πυελικό άλγος, δυσμηνόρροια και δυσπαρευνία, ενώ τουλάχιστον το 35% των ασθενών υποφέρουν από υπογονιμότητα (2). Δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της βαρύτητας της ενδομητρίωσης και της έντασης των συμπτωμάτων. Η υπογονιμότητα σε ασθενείς με ενδομητρίωση μπορεί να οφείλεται σε μηχανικά αίτια όπως ενδοπυελικές συμφύσεις, απόφραξη σαλπίγγων και επηρεασμένη ωοθυλακιορρηξία. Η χρόνια περιτοναική φλεγμονή μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην υπογονιμότητα μέσω των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών, οι οποίες μπορεί να παρεμβαίνουν στην αλληλεπίδραση μεταξύ ωαρίου σπερματοζωαρίου, στην ανάπτυξη του εμβρύου καθώς κα στην διαδικασία της εμφύτευσης (3). Επίσης, έχει προταθεί ότι η ποιότητα των ωαρίων σε ασθενείς με ενδομητρίωση είναι μειωμένη γιατί δότριες ωαρίων με ενδομητρίωση έχουν μικρότερα ποσοστά κυήσεων (4). Η αυξημένη επίπτωση αυτοάνοσων νοσημάτων όπως συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και Sjogren’s σύνδρομο αυξάνει την πιθανότητα για μια πιθανή αυτοάνοση συσχέτιση μεταξύ ενδομητρίωσης και υπογονιμότητας (5). Παρ ’όλα αυτά ο ακριβής παθογενετικός μηχανισμός της ενδομητρίωσης παραμένει άγνωστος μέχρι σήμερα. Όσον αφορά την θεραπευτική αντιμετώπιση της υπογονιμότητας ή χρήση της χειρουργικής είναι αμφισβητήσιμη ως θεραπεία κυρίως εξαιτίας του πολύ μικρού έως ανύπαρκτου θεραπευτικού αποτελέσματος. Η φαρμακευτική ή ορμονική θεραπεία από μόνη της έχει πολύ μικρό θεραπευτικό αποτέλεσμα και θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Από τις διαθέσιμες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η ενδομήτριος σπερματέγχυση μπορεί να προταθεί λόγω της ευκολίας χρήσης της και του σχετικά χαμηλού κόστους σε ασθενείς με ελάχιστη ή μικρού βαθμού ενδομητρίωση αν και τα ποσοστά επιτυχίας είναι χαμηλότερα σε σχέση με ασθενείς χωρίς ενδομητρίωση. Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μια αποτελεσματική θεραπεία στα λιγότερο προχωρημένα στάδια ενδομητρίωσης και η αποτελεσματικότητα της είναι παρόμοια με αυτή άλλων αιτίων ενδομητρίωσης. Όμως, σε ασθενείς με σοβαρού βαθμού ενδομητρίωση η αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι συγκριτικά ελαττωμένη σε σχέση με ασθενείς χωρίς ενδομητρίωση (6). Η παρουσία ενδομητριωμάτων (Εικόνα 2) στις ωοθήκες σχετίζεται με μειωμένο αριθμό ωαρίων και μειωμένο αριθμό ώριμων ωαρίων κατά την ωοληψία, αλλά δεν υπάρχουν άλλες διαφορές όσον αφορά την έκβαση της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε σχέση με γυναίκες χωρίς ενδομητρίωση. Αυτό υποδηλώνει ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF/ICSI) θα μπορούσε να είναι μια ιδιαίτερα αποτελεσματική προσέγγιση σε ασθενείς με ενδομητρίωση και υπογονιμότητα που δεν πέτυχαν εγκυμοσύνη με άλλο τρόπο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Bulun SE. Endometriosis. The New England journal of medicine 2009;360(3):268-79.
- de Ziegler D, Borghese B, Chapron C. Endometriosis and infertility: pathophysiology and management. Lancet 2010;376(9742):730-8.
- Tanbo T, Fedorcsak P. Endometriosis-associated infertility: aspects of pathophysiological mechanisms and treatment options. Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica 2017;96(6):659-67.
- Hauzman EE, Garcia-Velasco JA, Pellicer A. Oocyte donation and endometriosis: What are the lessons? Seminars in reproductive medicine 2013;31(2):173-7.
- Shigesi N, Kvaskoff M, Kirtley S, et al. The association between endometriosis and autoimmune diseases: a systematic review and meta-analysis. Human reproduction update 2019;25(4):486-503.
- Tando T, Fedotcsak P. Acta Obstet Gynecol Scand. 2017 Jun;96(6):659-667. doi: 10.1111/aogs.13082.
- Alshehre SM., et al. The impact of endometrioma on in vitro fertilisation/intra-cytoplasmic injection IVF/ICSI reproductive outcomes: a systematic review and meta-analysis. Arch Gynecol Obstet . 2020 Sep 26. doi: 10.1007/s00404-020-05796-9.
